همسانسازی حقوق بازنشستگان یک موضوع مهم و پیچیده در ایران است.همسانسازی حقوق بازنشستگان به معنای برابر کردن درآمدهای بازنشستگان با توجه به شرایط فعلی جامعه است. در گذشته، سیستم بازنشستگی در ایران بر پایه نظام وظیفه بود، به این معنی که حقوق بازنشستگان به مبنای حقوق آخرین شغلی که انجام داده بودند، تعیین میشد.همسان سازی حقوق بازنشستگان باعث ایجاد عدالت نامتوازن در نحوه پرداخت حقوق بازنشستگان شده بود.اما در سالهای اخیر، تلاشهایی برای همسانسازی حقوق بازنشستگان در ایران انجام شده است. برخی از این تلاشها شامل تغییر قوانین و مقررات مربوط به بازنشستگی، اصلاح سیستم بازنشستگی و تعیین استانداردهای جدید در پرداخت حقوق بازنشستگان است.با این حال، همسانسازی حقوق بازنشستگان همچنان یک چالش بزرگ در ایران است.
سازمان برنامه و بودجه کشور در پاسخ به تذکر یکی از نمایندگان مجلس، اعلام کرد: پرداخت ۲۵ درصد مابهالتفاوت متناسبسازی حقوق مستمریبگیران در سال جاری و همزمان با افزایش سالانه مستمریها در احکام بازنشستگان اعمال شده و در عمل متناسبسازی بازنشستگان تامین اجتماعی به طور کامل صورت گرفته و از ابتدای سال جاری به تمام مشمولان در حال پرداخت است.
بر اساس بند (ب) ماده (۱۲) قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کل کشور، مقرر شده است سازمان تامین اجتماعی مطابق قوانین مربوطه در طول اجرای قانون برنامه، حقوق بازنشستگان و مستمریبگیران را متناسبسازی کند. سازمان تأمین اجتماعی در اجرای ماده قانونی فوق، طی سالهای ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰، ۷۵ درصد متناسبسازی حقوق مستمریبگیران خود را اجرا کرده است. مبنای متناسبسازی، رساندن مستمری فعلی فرد به نسبت اولین مستمری به حداقل دستمزد همان سال بوده است. ۲۵ درصد مابقی نیز در سال جاری و همزمان با افزایش سالانه مستمریها در احکام بازنشستگان اعمال شده و در عمل متناسبسازی بازنشستگان تامین اجتماعی بهطور کامل صورت گرفته است و از ابتدای سال جاری به تمام مشمولان در حال پرداخت است.
با وجود اقدامات انجامشده توسط سازمان در اعمال کامل متناسبسازی و پرداخت مستمری با لحاظ متناسبسازیهای یادشده، با توجه به نرخ تورم موجود و افزایش هزینههای زندگی، بازنشستگان درخواست مجدد مبنی بر افزایش مستمری ماهیانه را دارند که افزایش مجدد مستمریها بدون در نظرگرفتن محاسبات بیمهای و منابع مالی و مجوز قانونی، سازمان تامین اجتماعی را با بحرانهای اساسی مواجه خواهد کرد. با عنایت به توضیح یادشده، ۲۵ درصد مورد ادعای نماینده محترم مجلس شورای اسلامی از ابتدای سال جاری اجرایی شده است.
هدف اصلی همسانسازی حقوق بازنشستگان، ایجاد عدالت و برابری در پرداخت حقوق آنها است.در ایران، تلاشهایی برای همسانسازی حقوق بازنشستگان در سالهای اخیر صورت گرفته است. در چارچوب این برنامه، تلاش برای برابر کردن نرخ رشد حقوق بازنشستگان با نرخ تورم و نیز تعیین معیارهای منصفانه و مستحکم برای محاسبه حقوق بازنشستگان مطرح شده است.با این حال، همسانسازی حقوق بازنشستگان در عمل میتواند با چالشها و محدودیتهایی همراه باشد. به طور کلی، همسانسازی حقوق بازنشستگان یک فرایند پیچیده است که نیازمند برنامهریزی دقیق، تأمین منابع مالی مناسب و هماهنگی بین مختلف نهادها و سازمانها است.
در حالی همسانسازی حقوق بازنشستگان کشوری، لشکری و تامیناجتماعی در کمیسیون برنامه و بودجه مجلس مصوب شده که به نظر میرسد همسانسازی جدیدی در راه خواهد بود.
حدود ۱۱ سال قبل مجلس قانون همسانسازی حقوق بازنشستگان را تصویب کرد تا حقوق بازنشستگان در بازهای مشخص همسان با حقوق شاغلان شود، اما کمتوجهی هر ساله یا در حالت خوشبینانه محدودیت منابع دولت، باعث شده است که این موضوع دچار یک عقبماندگی جدی شود.
حال آنطور که اخیرا اعلام شده، در جریان بررسی برنامه هفتم توسعه در مجلس، پیشنهادی برای همسانسازی حقوق بازنشستگان کشوری، لشکری و تامین اجتماعی تصویب شده و قرار است این لایحه در قالب پیشنهاد و مصوبه کمیسیون برنامه و بودجه به کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم داده و در مورد آن تصمیمگیری شود.
بنا به گفته سید محمدرضا میرتاجالدینی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، بازنشستگان باید بتوانند ۹۰ درصد حقوق شاغلین را دریافت و از آن بهرهمند شوند.
وی عنوان میکند: بازنشستگان همواره مطالبه همسانسازی حقوق خود را از نمایندگان پیگیری میکنند و ما باید در برنامه هفتم توسعه حکم روشن و شفافی را در زمینه همسانسازی حقوق بازنشستگان در نظر بگیریم و شرایط به نحوی باشد که بازنشستگان بتوانند ۹۰ درصد حقوق شاغلین را دریافت و از آن بهرهمند شوند.
در این میان، یک عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس از مخالفتها با همسانسازی حقوق بازنشستگان پردهبرداری میکند. وی میگوید: برخی افراد در سازمان اداری و استخدامی و سازمان برنامه و بودجه، مانع همسانسازی حقوق بازنشستگان شدند.
جبار کوچکینژاد با اشاره به ضرورت همسانسازی حقوق بازنشستگان و رسیدگی به معیشت آنها عنوان میکند: اگرچه همسانسازی حقوق بازنشستگان جزو قوانین دائمی کشور است، اما دولتها به دلیل نداشتن منابع کافی برای اجرای این قانون از انجام آن سر باز میزنند، بنابراین باید در برنامه هفتم راهی برای تامین مالی این مهم پیدا شود، به عنوان مثال باید صندوقهای بازنشستگی را به یک منبع مالی یا سرمایهگذاری مانند درآمدهای نفتی یا صندوق توسعه ملی وصل کنیم، البته تلاش برای پیدا کردن یک روش مالی ادامه دارد.
وی با بیان اینکه برخی افراد در سازمان اداری و استخدامی و سازمان برنامه، مانع همسانسازی حقوق بازنشستگان شدند، تصریح میکند: از آنجا که صندوقها توانایی همسانسازی حقوق بازنشستگان را ندارند و با کمکهای دولت روی پا ماندهاند، باید هرچه سریعتر آنها را تعیین تکلیف کرد؛ چراکه صندوقها در پرداخت حقوق بازنشستگان صرفا نقش ۵ درصدی دارند، لذا باید پرسید؛ دلیل ادامه فعالیت صندوقهای مذکور چیست؟ آیا صرفا برای پرداخت حقوقهای کلان به مدیران و هیأت مدیره ادامه فعالیت میدهند؟
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات در مجلس متذکر میشود: همچنین در کنار پیشنهاد تامین مالی صندوقها باید پیشنهاد فروش این صندوقها توسط دولت نیز جدی گرفته شود چراکه اگر دولت بتواند صندوقهای بازنشستگی را به فروش برساند، از درآمد حاصل از آن بخشی از هزینههای خود را جبران خواهد کرد لذا از نمایندگان میخواهم این موضوع را در برنامه هفتم دنبال کنند، چراکه لزومی بر ادامه فعالیت صندوقهای ورشکسته وجود ندارد.