یارانه نقدی در ایران یک سیاست دولتی است که به منظور کمک به خانوادهها و افراد کمدرآمد و توزیع عادلانهتر درآمدها ایجاد شده است. این برنامه بخشی از طرح هدفمندسازی یارانهها است که از سال ۱۳۹۰ شمسی با هدف کاهش یارانههای پنهان انرژی و جبران آن از طریق پرداختهای نقدی به خانوارها آغاز شده. در این طرح، یارانههای بخشهایی از قیمت حاملهای انرژی و برخی کالاهای اساسی که پیشتر توسط دولت یارانه میگرفتند، قطع و به جای آن، مبلغی نقدی به صورت ماهیانه به حساب سرپرستان خانوارهای ایرانی واریز میشود.
این یارانههای نقدی قرار است به نیازمندترین بخشهای جامعه کمک کنند تا بتوانند با افزایش هزینههای ناشی از کمتر شدن یارانههای دیگر، سازگار شوند. با این حال، این سیاست با چالشها و انتقاداتی هم همراه بوده است، از جمله نگرانیها در مورد تورم و اثرات آن بر نیازمندترین افراد جامعه و چگونگی هدفمندی بهینه و اثربخش یارانهها.
همچنین، توزیع یارانه نقدی با برخی مسائل اداری و فنی مواجه بوده و همواره مورد بحث میباشد که آیا این رویکرد مناسبترین شیوه برای کمک به بخشهای آسیبپذیر جامعه است یا خیر. مسئله شناسایی دقیق و بهروز دریافتکنندگان واقعی یارانهها یکی از مهمترین چالشهای پیش روی این برنامه است تا از پرداختهای نامناسب و غیرموثر پرهیز شود و اطمینان حاصل گردد که یارانهها به دست افراد و خانوادههای واقعاً نیازمند میرسد.
در سالهای اخیر، تغییراتی جهت بهبود و کارآمدی توزیع یارانههای نقدی اعمال شده است. به عنوان مثال، برخی پیشنهادات بر این اساس بودهاند که یارانهها به صورت پلکانی و بر اساس درآمد یا دارایی افراد تخصیص یابند تا به طور موثرتری ناعدالتیهای اقتصادی را کاهش دهند. از سوی دیگر، اصلاحاتی نیز در زمینه بازسازی سیستم بانکی و تسهیل فرآیند احراز هویت و ثبتنام متقاضیان انجام گرفته است تا سهولت بیشتری در روند پرداخت یارانهها ایجاد شود.
با این حال، با توجه به تغییرات اقتصادی کلان و تورم موجود در کشور، دولت سیزدهم برنامههایی را برای بازبینی و اصلاح نظام یارانهای تدوین کرده است که ممکن است شامل بازتعریف معیارهای شناسایی یارانهبگیران و تصحیح شیوههای پرداخت آن باشد. این تحولات با هدف رسیدن به توزیع عادلانهتر منابع و افزایش کارایی کمکهای اقتصادی به افرادی که بیشترین نیاز را دارند، طراحی شدهاند.
اگر تا پیش از این جمعیت ایران به شکل دهکبندی طبقهبندی شده و میزان یارانه پرداختی بر اساس دهک هر خانوار تعیین میشد، قرار است به جای دستهبندی ده تایی در جامعه، جمعیت ایران به صد دسته طبقهبندی گردد. از این رو دهک به صدک تبدیل میشود.
همچین مسئولان گفتند که یارانه نقدی با استفاده از طرح کالابرگ الکترونیکی قطع نخواهد شد.
منبع: تحلیل بازار