خبر مهم برای یارانه بگیران | کالابرگ جایگزین یارانه نقدی می‌شود؟

روز گذشته رئیس جمهور لایحه بودجه ۱۴۰۴ را به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد که در بند ۱۳ حمایت اجتماعی لایحه بودجه‌ عنوان شده است در صورت درخواست سرپرستان خانوار مشمول یارانه نقدی برای تغییر شیوه پرداخت از نقدی به کالابرگ الکترونیکی، استفاده از مبالغ کالابرگ الکترونیکی برای سرپرستان خانوارهای مشمول یارانه نقدی به صورت داوطلبانه و بدون هرگونه مبلغ تشویقی (اضافه بر مبلغ یارانه نقدی) مجاز است.

در این بند تأکید شده سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف است سازوکار اجرایی لازم را برای افراد متقاضی مهیا کرده و دستورالعمل اجرایی آن را با تأیید سازمان برنامه و بودجه کشور ابلاغ نماید.

این بند در حالی در لایحه بودجه ۱۴۰۴ درج شده که در اواخر دولت قبل یارانه کالابرگ الکترونیکی به‌عنوان یک یارانه جداگانه و مضاعف در نظر گرفته شده و برای اقشار درآمد جامعه واریز می‌شد. هر چند که طرح کالابرگ الکترونیکی به‌عنوان یک عیدانه مطرح شد و از همان ابتدا عنوان شد طی سه ماه برای دهک‌های ۱ تا ۹ واریز خواهد شد اما پیش‌بینی می‌شد که دولت سیزدهم آن را ادامه دهد که چنین نشد و دولت چهاردهم نیز رغبتی به آن نشان نداد.

چالش دولت چهاردهم با واریز یارانه‌ها

واریز یارانه معیشتی در طول ۱۵ سال اخیر به چالشی جدی برای دولت‌ها تبدیل شده است. در سال‌های اخیر مسئولان بارها از روند پرشتاب ناترازی درآمدها و هزینه‌های هدفمندی یارانه‌ها سخن گفته‌اند و این موضوع به یک دغدغه جدی برای دولتمردان تبدیل شده و راهکارهای مختلفی از جمله حذف یارانه برخی دهک‌ها و تغییر دهک‌بندی‌ها هم برای رفع آن عنوان شده است. با این حال همچنان چاره عملی کارسازی برای این موضوع اندیشیده نشده است.

در حال حاضر دولت به دهک‌های یارانه‌بگیر ۱ تا ۳ به صورت ماهانه ۴۰۰ هزار تومان و به دهک‌های ۴ تا ۹ به صورت ماهانه ۳۰۰ هزار تومان یارانه نقدی می‌پردازد. در دولت سیزدهم، افزایش مبلغ یارانه‌ها به هدف تبدیل یارانه نقدی به طرح کالابرگ رخ داد اما دولت هرگز موفق نشد یارانه نقدی را حذف و در ازای آن کمک هزینه خرید کالا به یارانه‌بگیران اختصاص دهد. با این وجود، دولت سیزدهم در بهمن‌ماه ۱۴۰۲ از طرحی تحت عنوان طرح کالابرگ الکترونیکی رونمایی کرد که طی آن ۲۲۰ هزار تومان به ازای هر فرد یارانه‌بگیر برای خرید ۱۱ کالای اساسی اختصاص داده شد. این طرح طبق برنامه تا ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ اجرا شد و دیگر تداوم نیافت.

برنامه دولت چهاردهم برای یارانه کالابرگ چیست؟

آنچه که در بند ۱۳ حمایت اجتماعی لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ آمده، تکلیف یارانه‎ معیشتی در سال آینده را مشخص کرده است. در این بند دو نکته حائز اهمیت وجود دارد؛ نخست اینکه تغییر شیوه پرداخت از نقدی به کالابرگ الکترونیکی انجام نمی‌شود مگر به درخواست سرپرستان خانوار. نکته دوم این است که تأکید شده این شیوه تغییر واریز یارانه‌ها، بدون هرگونه مبلغ تشویقی اضافه بر مبلغ یارانه نقدی، مجاز دانسته شده است. به عبارت دیگر، امکان تغییر شیوه پرداخت یارانه از نقدی به کالابرگ تنها در صورتی امکان‌پذیر است که سرپرستان خانوار مایل باشند مبلغ ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزار تومان یارانه نقدی را بدون هیچ گونه مبلغ تشویقی اضافه به صورت کالابرگ و برای خرید کالا استفاده کنند.

اما آیا بند ۱۳ حمایت اجتماعی لایحه بودجه، امکان هر گونه اهدای یارانه تشویقی به اقشار کم درآمد را سلب کرده است؟ خیر. در واقع دولت پزشکیان همچنان می‌تواند به بهانه‌های مختلف مانند دهه فجر، ماه رمضان یا عید نوروز، حساب سرپرستان خانوار را به‌عنوان یک عیدی شارژ کند. اما اینکه در دولت چهاردهم تا چه اندازه برای این انجام این کار اراده وجود دارد مشخص نیست.

صبح امروز (سه‌شنبه یکم آبان ماه)، رئیس جمهور بخش اول لایحه بودجه ۱۴۰۴ را تقدیم مجلس کرد که دومین بودجه بعد از اجرای قانون برنامه هفتم توسعه است.

بر اساس داده‌های موجود در بخش منابع و مصارف بودجه عمومی دولت، مجموع یارانه نقدی در لایحه بودجه ۱۴۰۴، مستمری خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور ۴۰۵۰ هزار میلیارد ریال و یارانه نان ۲۵۰۰ هزار میلیارد ریال (ذیل ردیف سازمان هدفمندی) است.

طبق شناسه بودجه‌ای ۷۰۴۳۲-ب کلیه منابع حاصل از فروش داخلی گاز طبیعی به ردیف …. واریز می‌شود، روش محاسبه نرخ خوراک و سوخت گاز طبیعی به صنایع در سال ۱۴۰۴ مشابه سال ۱۴۰۳ است. عواید ناشی از قانون مالیات بر ارزش‌افزوده بابت فروش داخلی گاز طبیعی مستقیما به ردیف درآمدی ….. واریز و بر اساس تخصیص سازمان بابت یارانه گندم، آرد و نان هزینه می‌شود.

در شناسه بودجه‌ای ۷۱۰۹-ب ذکر شده است که پرداخت وجوه ناشی از خرید تضمینی گندم (در سقف مصارف خبازی) به ذی‌نفع نهایی بر اساس شماره ملی و موقعیت مکانی (واحد قطعات اراضی کشاورزی به‌صورت نقشه) انجام می‌گردد. فروش گندم و آرد یارانه‌ای برای مصارف خبازی مجاز است و برای سایر مصارف به قیمت تمام‌شده به علاوه سود متعارف صورت می‌گیرد. سایر مصرف‌کنندگان باید نسبت به خرید گندم موردنیاز خود با اولویت سازوکار کشت قراردادی از کشاورزان اقدام نمایند. دستگاه مباشر موظف است تمام وجوه حاصل از فروش گندم و آرد یارانه‌ای و غیریارانه‌ای را به ردیف درآمدی شماره …… واریز نموده تا پس از کسر هزینه‌های تبعی توسط سازمان، برای مصرف در یارانه گندم، آرد و نان تخصیص یابد. آیین‌نامه اجرایی این بند با پیشنهاد مشترک سازمان برنامه و بودجه کشور با همکاری وزارت جهاد کشاورزی حداکثر تا پایان فروردین‌ماه تهیه و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد

بر اساس شناسه بودجه‌ای ۷۱۰۹-ث نیز در صورت درخواست سرپرستان خانوار مشمول یارانه نقدی برای تغییر شیوه پرداخت از نقدی به کالابرگ الکترونیکی، استفاده از مبالغ کالابرگ الکترونیکی برای سرپرستان ‌خانوارهای مشمول یارانه نقدی به‌صورت داوطلبانه و بدون هرگونه مبلغ تشویقی (اضافه بر مبلغ یارانه نقدی) مجاز است. سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف است ‌سازوکار اجرایی لازم را برای افراد متقاضی مهیا نموده و دستورالعمل اجرایی آن را با تأیید سازمان برنامه و بودجه کشور ابلاغ نماید.‌

همچنین بر اساس شناسه بودجه‌ای ۷۱۰۹ – ت سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف است، یارانه نقدی، مستمری خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی کشور و یارانه آرد و نان (خرید ‌تضمینی گندم) را مستقیماً به حساب ذی‌نفع نهایی پرداخت نماید. تعیین ذی‌نفع نهایی در بخش یارانه نقدی، مستمری خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) و ‌سازمان بهزیستی کشور با پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه کشور و همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها و در بخش یارانه آرد و نان خرید تضمینی گندم ‌با همکاری وزارت جهاد کشاورزی صورت می‌گیرد. آیین‌نامه اجرایی این بند توسط سازمان برنامه و بودجه کشور و با همکاری دستگاه‌های اجرایی مذکور (مرتبط) ظرف ‌مدت حداکثر یک ماه از لازم‌الاجرا شدن این قانون به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید‌.

بر اساس شناسه بودجه‌ای ۷۰۱۱۲-ج یارانه پرداختی دولت به شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران بابت جبران زیان ناشی از فروش کالاهای اساسی به قیمت مصوب، تا سقف زیان مورد تأیید حسابرس منتخب وزارت امور اقتصادی و دارایی مشمول مالیات به نرخ صفر است. این زیان از نظر مالیاتی قابل استهلاک در سنوات بعد نخواهد بود.

در ادامه این شناسه بند-چ ذکر شده است که مابه‌التفاوت (یارانه) قیمت‌های فروش تکلیفی آب و جمع‌آوری و دفع فاضلاب و برق با هزینه تمام‌شده آن (مورد تأیید سازمان حسابرسی) که توسط دولت به شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نیرو (تابعه و وابسته) پرداخت می‌شود، به‌عنوان کمک‌زیان محسوب و به‌حساب زیان انباشته این شرکت‌ها منظور می‌شود و از پرداخت سهم سود سهام دولت، معاف است. کمک‌زیان یادشده تا سقف زیان انباشته سنواتی شرکت‌های مزبور (ناشی از اعمال قیمت‌های تکلیفی) مشمول مالیات به نرخ صفر است.