یارانه نقدی در ایران به ویژه با افزایش نرخ تورم و افزایش هزینههای معیشتی، برای بسیاری از خانوادههای کمدرآمد و ضعیف، اهمیت ویژهای دارد.هدف اصلی برنامههای یارانه نقدی در ایران، تامین کمکهای مالی به خانوادهها و افرادی است که در برابر شرایط اقتصادی نامساعد، دچار نیاز به کمک مالی هستند. این یارانه نقدی به صورت نقدی یا غیرنقدی ارائه میشود و بر اساس شاخصهایی همچون درآمد خانوار، تعداد اعضا و سایر شرایط مشخص میشود.
در حال حاضر یارانه فقط برای دهک دهم جامعه واریز نمیشود و همه ۹ دهک دیگر مشمول دریافت آن هستند.
بیستم هر ماه، یارانه کمک معیشتی به حساب ۷۹ میلیون ایرانیواریز میشود؛ یارانهای که میزان آن بر اساس دهکبندیهای درآمدی متفاوت است؛ سوال اینجاست که ملاک این دهکبندیها چیست؟ چرا دهک ما تغییر میکند؟ این دهکبندی هر چند وقت یکبار بازبینی میشود؟ و چگونه میتوانیم نسبت به این تغییرات اعتراض کنیم؟
یکصد و پنجاه و دومین یارانه کمک معیشتی، بیستم مهرماه گذشته به حساب سرپرستان خانوار مشمول دریافت یارانه در سراسر کشور واریز شد؛ وجهی که از سال ۱۳۸۹ تاکنون، هرماه به منظور کمک به اقشار آسیبپذیر و همینطور هدفمند کردن یارانههای تخصیصی دولت به یارانهبگیران پرداخت میشود.
در حال حاضر یارانه کمک معیشتی به بخشی از جامعه یعنی دهک دهم تعلق نمیگیرد؛ میزان وجه واریزی به ۹ دهک باقیمانده نیز متفاوت است؛ بدین صورت که به دهکهای اول تا سوم که صرفاً خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی کشور هستند به ازای هر نفر ماهانه ۴۰۰ هزار تومان و به دهکهای چهارم تا نهم ۳۰۰ هزار تومان پرداخت میشود.
اگرچه برنامهای برای حذف یا تغییر ماهوی این طرح وجود ندارد، اما در ماههای اخیر برخی از افراد متوجه شدند که یارانه آنها قطع یا میزان آن تغییر کرده است؛ بهطور کلی دهکبندیها ثابت نیست و براساس قانون بودجه ۱۴۰۲، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف است هر ۶ ماه یکبار دادهها و اطلاعات پایگاه رفاه ایرانیان را بازنگری کند که بر این اساس، دهکبندی خانوارها ممکن است تغییر پیدا کند.
این بازنگری بر اساس مولفههایی مانند تعداد اعضای خانوار، جنسیت سرپرست خانوار، تعداد خودرو، مجموع ارزش خودرو، تعداد ملک اظهاری، تعداد سفرهای خارجی و شغل افراد انجام میشود. همچنین، مواردی مثل معلولیت و بیماریهای خاص هم در این غربالگری مد نظر قرار میگیرند.
از دیگر مولفههایی که در این زمینه مورد توجه قرار میگیرد، حسابهای بانکی، سود بانکی، مانده در گردش حسابهای بانکی، تعداد حقوقبگیران یک خانوار و داراییهای بورسی خانوار است که هر کدام به صورت جداگانه ملاک تصمیمگیری قرار میگیرد.
علاوه بر این، به گفته سخنگوی دولت، سفرهای خارجی و خرید ارز سهمیهای با کارت ملی هم ملاکی برای قطع یارانه و تغییر دهک بندی یارانه بگیران است.
وزارت تعاون برای تعیین دهکهای درآمدی، به سامانههای سازمانها و دستگاههای مختلفی دسترسی دارد؛ سازمانهای ثبت اسناد، ثبت احوال، بانک مرکزی، نیروی انتظامی، کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی، بورس اوراق بهادار، صندوقهای بیمهای، سازمان تأمین اجتماعی از جمله دستگاههایی هستند که اطلاعات برخی از انها آنلاین و برخی دیگر نیز هر ۶ ماه یکبار به روز رسانی میشود.
البته وزارت تعاون راه اعتراض برای افرادی که یارانه آنها قطع یا دهک آنها تغییر کرده است را باز گذاشته است و کسانی که یارانه آنها قطع شده یا مبلغ یارانه دریافتی آنها تغییر کرده است، میتوانند به درگاه hemayat.mcls.gov.ir مراجعه و اعتراض خود را ثبت کنند.